Msc. Dionela Osmani
Abstrakt
Në këtë punim jam përpjekur të pasqyrojë kursin e këmbimit në Shqipëri ,ecurinë e tij dhe efektivitetin e politikës së kursit të këmbimit në ekonominë e vendit tonë si dhe ndikimin që ka kursi i këmbimit në inflacion. Duke u mbështetur në literaturë, jam munduar ti jap përgjigje disa pyetjeve :
Cili është kursi i këmbimit në Shqipëri?
Si ka ndryshuar ai gjatë gjithë kohës?
Cilët janë ndikimet që ka kursi i këmbimit në inflacion dhe në ekonomi në tërësi?
Objektivat:
• Përcaktimi i kursit të këmbimit në Shqipëri.
• Analiza e ecurisë së kursit të këmbimit.
• Ndikimi i kursit të këmbimit në normën e inflacionit.
Në pjesën e parë të punimit përshkruaj regjimin e kursit të këmbimit në Shqipëri ,dhe arsyen se pse është zgjidhur një regjim i lirë i kursit të këmbimit, flasë dhe për targëtimin e inflacionit.Më tej trajtojë ecurinë e kursit të këmbimit ALL/EUR, duke qenë se euro është monedha që zë peshën më të madhe të transaksioneve në tregtinë e vendit tonë me vendet e tjera. Një hapsirë të veçantë zë dhe trajtimi i efektit të kursit të këmbimit në tregues të tillë të ekonomisë si inflacioni, për të cilin kam ndërtuar dhe modele ekonometrike për ta treguar më qartë këtë ndikim.
Kursi i këmbimit në Shqipëri
Shqipëria qysh në fillimet e tranzicionit ka adoptuar regjimin fleksibël të kurseve të këmbimit, jo vetëm thjeshtë prej rezervave të kufizuara ndërkombëtare të saj, por gjithashtu për të shmangur korrigjimet e kushtueshme të shmangieve të kursit nga nivelet "ekuilibër" siç vërehet shpesh në regjimet fikse. Shqipëria është një vend i vogël dhe përgjithësisht çmimet e produkteve i merr të dhëna nga tregu ndërkombëtar. Në këtë mënyrë, kursi i këmbimit ndikon në mënyrë të drejtëpërdrejtë në çmimet e produkteve të importuara, që konsumatorët vendas blejnë. Por, lëvizjet në kursin e këmbimit, mund të ndikojnë edhe në çmimet e produkteve të prodhuara nga ekonomia vendase. Modelimet e kursit të këmbimit fokusohen mbi kursin real të këmbimit, i cili llogaritet si kursi nominal, i korrektuar me normën e inflacionit brenda dhe jashtë vendit.
Arsyeja kryesore pas kësaj është se për shkak të niveleve të ndryshme të inflacionit, kursi nominal i këmbimit nuk reflekton me saktësi fuqinë blerëse të monedhës vendase për mallra dhe shërbime të huaja.Nëse vlera e kursit e përcaktuar në treg nuk është konsistente me kursin e nënkuptuar nga një model ekonomik, atëherë ekonomistët do të parashikonin mundësinë e disa rregullimeve në treg.
Një kurs real i ekuilibruar i këmbimit ndihmon në krijimin e një ambienti makroekonomik të stabilizuar, duke ndihmuar kështu në thithjen e kapitaleve të huaja , të cilat janë shumë të rëndësishme në zhvillimin ekonomik, sidomos për vendet e vogla, si Shqipëria.Luhatjet e kursit të këmbimit në vendet në zhvillim mund të ndikojnë kërkesën agregate dhe zgjerimin e investimeve, ndërsa një monedhë e mbivlerësuar ndikon negativisht punësimin.Nga ana tjetër, niveli i lartë i borxhit të jashtëm, e bën vetë borxhin të ndjeshëm ndaj lëvizjeve të RER.Një kurs real vazhdimisht i mbivlerësuar është një tregues i hershëm i krizës së mundshme të monedhës.Prandaj ekonomistët i kushtojnë rëndësi studimit të ekuilibrit të kursit real të këmbimit dhe identifikimit të variablave ekonomikë, që mund t’a drejtojnë një kurs të shmangur drejt ekuilibrit të tij.Përdorimi i një regjimi të lirë të kursit të këmbimit nënkupton që çmimi i monedhave të huaja, pra edhe i monedhës euro kundrej lekut shqiptar përcaktohet nga kushtet e tregut valutor.Gjatë periudhës 2002-2014 kursi i këmbimit ka patur luhatje të konsiderueshme.Këtë gjë mund ta vërejmë dhe nëse shohim grafikun 1.
Ecuria e kursit nominal të këmbimit lek/euro
Siç dihet, Shqipëria qysh në fillimet e tranzicionit ka adoptuar regjimin fleksibël të kurseve të këmbimit. Kjo nënkupton që çmimi i monedhave të huaja, pra edhe i monedhës euro kundrejt lekut shqiptar përcaktohet nga kushtet e tregut valutor. Gjatë periudhës 2002-2011 kursi nominal i këmbimit ka patur volatilitet të lartë. Gjatë vitit 2002 monedha euro është forcuar vazhdimisht, derisa arrin në nivelin e 140 lekëve në tremujorin e parë të vitit 2003. Në periudhën në vazhdim, kursi i këmbimit ka lëvizur në drejtim të forcimit të monedhës lek dhe dobësimit të monedhës euro. Në tremujorin e dytë të vitit 2004 vlera e euros zbret nën nivelin e 130 lekëve, saktësisht në 126 lekë dhe vazhdon të luhatet afër kësaj vlere deri në tremujorin e fundit të vitit 2007 ku arrin në nivelin e 121 lekë për euro, që është edhe niveli më i ulët gjatë gjithë periudhës në studim. Në fillim të vitit 2009 euro fiton sërish terren ndaj lekut shqiptar me vlerën 128 lekë për euro. Në periudhat në vazhdim, leku dobësohet ndërsa euro forcohet duke qëndruar vazhdimisht mbi nivelin e 136 lekëve për euro, me nivelin më të lartë prej 141 lekë në tremujorin e dytë të vitit 2011.
- Levizjet e Kursit te kembimit.png (24.89 KiB) Viewed 17240 times
Targëtimi i kursit të këmbimit.
Ky është një nga regjimet e politikës që është përdorur kryesisht nga vende te vegjël, për të reduktuar dhe për të mbajtur nën kontroll inflacionin, në nivele të ulta. Inflation Targeting nuk është një rregull, por një strukturë politike. Duke qëne se është një strukturë mjaft e lehtë dhe e kuptueshme, ka patur një sukses mjaft të madh në të kaluarën, si për vendet e zhvilluar ashtu edhe për vendet në zhvillim.
Avantazhe:
Targëtimi i kursit të këmbimit fikson normën e inflacionit për mallrat ndërkombëtarë dhe kështu në mënyrë të drejpërdrejt kontribon në mbajtjen e inflacjonit në kontroll. Ankoron pritjet inflacioniste duke nxjerrë një rregull automatik për drejtimin e politikës monetare dhe gjithashtu shmang problemet e paqëndrueshmërisë. Ky regjim ka ndihmuar vende te tilla si Anglia për te mbajtur nën kontroll inflacionin, por eksperienca botërore tregon që ky regjim ka patur probleme më tepër për vendet në zhvillim. Kjo sepse në këto vende, zhvlerësimi i monedhës vendase çon në keqësimin e bilancit dhe në zmadhimin e pritjeve inflacioniste, për shkak të historisë të gjatë së inflacionit.
Problemet që lindin nga targëtimi i kursit të këmbimit janë:
Targëtimi i kursit të këmbimit shkakton tek vendet në zhvillim një brishtësi financiare. Këto vende karakterizohen nga një monedhë vendase, të pasigurt dhe një mosparashikim i zhvlerësimit të monedhës vendase, shkatërron seriozisht bilancet e firmave apo bankave që veprojnë aty. Vendet në zhvillim karakterizohen nga një peshe e lartë e borxhit të shprehur në monedhë të huaj, në krahasim me asetet qe ato zotërojnë. Një keqësim i bilancit shkakton probleme të zgjedhjes së përkeqësuar dhe të moralit të rrezikut, te cilat çojnë në një përkeqësim të rritjes ekonomike.
Ky regjim pengon Bankën Qëndrore të drejtojë në mënyrë të pavarur politikën e saj monetare. Kjo e bën të paaftë, që t'i pergjigjet shokeve të ndryshme që godasin ekonominë e një vendi. Megjithëse, targëtimi i kursit të këmbimit fillimisht mund te jetë i sukseshëm në uljen e inflacionit, Mishkin thotë që “nje sulm i suksesshëm spekulativ mund te çojë në një rigjallerim të inflacionit”. Kështu një keqësim i thellë i monedhes, pas sulmit spekulativ për shkak të mungesës së besueshmërisë së Bankës Qëndrore mund te çojë në një rritje të inflacionit aktual dhe atij të pritur.
Një rritje e inflacionit të pritur çon në norma interesi më të larta, të cilat dobësojnë flukset e të ardhura të vetë firmave dhe shkaktojnë një keqësim të bilancit e një thellim të krizës financiare. Ky regjim çon në një risk me të lartë për investitorët e huaj. Kur Banka Qendrore është e dobët dhe ka një pjesë të madhe të borxhit të pambuluar, kjo çon në një keqësim të bilancit të bankës si rezultat i rrezikut moral, i cili ka një impakt te pafavorshëm në ekonominë e një vendi. Targëtimi i kursit të këmbimit mund të dobësojë përgjegjësinë e politikbërësve. Kjo sepse në mjaft vende në zhvillim, lëkundjet ditore të kursit të këmbimit japin informacionin, që politika monetare është tepër ekspansive dhe frika e zhvlerësimit e bën këtë politikë më pak të besueshme.
Targëtimi i kursit të këmbimit nuk merr parasysh sinjalet paralajmëruese dhe e nxit Bankën Qendrore të ndjekë një politikë monetare tepër ekspansive. Kadioglu, Ozdemir dhe Yilmar kanë argumentuar që "në mjaft vende në zhvillim,implementimi i currency board mund të jetë i suksesshem sepse një angazhim i fuqishëm për të fiksuar kursin e këmbimit çon në rritjen e besueshmërisë së Bankës Qendrore, por aplikimi i currency board ka gjithashtu mjaft probleme.
Ndikimi i Kursit të këmbimit në inflacion
Një tregues tjetër makroekonomik është edhe inflacioni, i cili përgjithësisht përdoret për të treguar qëndrueshmërinë e çmimeve në ekonomi. Teoria ekonomike sugjeron se inflacioni në ekonomi mund të shkaktohet nga kërkesa ose nga oferta. Për ekonomitë e hapura, si Shqipëria inflacioni mund të shkaktohet nga faktorë të brendshëm të ekonomisë (Internal pressure), por gjithashtu edhe nga faktorë të jashtëm (External pressure).
Megjithatë, ndikimi i kurseve të këmbimit mbi inflacionin varet nga rregjimi i kurseve të këmbimit. Në regjimin fleksibël të kurseve të këmbimit (si në rastin e Shqipërisë) çdo luhatje në kursin e këmbimit mund të ndikojë shumë në nivelin e çmimeve nëpërmjet kërkesës agregate AD dhe ofertës agregate AS. Nëse monedha vendase nënvlerësohet, atëherë ndikohet në mënyrë të drejtëpërdrejtë niveli i çmimeve, nëpërmjet produkteve të importuara, të cilat blihen nga konsumatorët vendas. Kjo ndodh në rastin e vendeve të vogla, të cilat e marrin si të dhënë çmimin e produktit nga tregu ndërkombëtar, pra që plotësojnë pjesën më të madhe të kërkesës së tyre nga importet.
Dobësimi i monedhës do të ndikojë gjithashtu edhe në çmimet e inputeve të importuara: firmat do të duhet të paguajnë më shumë për to dhe kjo do të shoqërohet me kosto më të larta të prodhimit dhe në çmime më të larta. Për rrjedhojë, niveli i përgjithshëm i çmimeve në ekonomi do të rritet.
Nga ana e kërkesës, nëse produktet brenda vendit bëhen relativisht më të lira se ato të huaja, atëherë eksportet neto do të rriten, sepse konsumatorët vendas do të zhvendosin kërkesën për produkte të importit drejt produkteve vendase si dhe të huajt mund të rrisin kërkesën për këto produkte. Për rrjedhojë kërkesa agregate do të rritet dhe kjo do të shoqërohet me rritje të nivelit të përgjithshëm të çmimeve.Ndryshimi i kursit të këmbimit ndikon në nivelin e inflacionit të importuar , i cili vjen në ekonomi si pasojë e konsumit të mallrave të importit. Një nënçmim i lekut do e rriste çmimin e tyre dhe do të rriste dhe inflacionin e importuar. Kursi i kembimit ushtron presion në përcaktimin e nivelit të çmimeve në ekonomi duke sjellë ndikim kështu në pritjet inflacioniste dhe në inflacionin real.
Qëndrueshmëria relative e kursit të këmbimit gjatë nëntëmujorit të parë të këtij vitit 2014 ka shërbyer si absorbuese e presioneve inflacioniste nga ekonomia e jashtme mbi çmimet e konsumit në vend. Si pasojë, inflacioni i importuar është ngadalësuar, duke prodhuar presione në rënie mbi nivelin e përgjithshëm të çmimeve të konsumit në vend. Mungesa e materializimit të efektit të ciklit të dytë në pritjet e agjentëve ekonomikë për inflacionin, të cilat qëndrojnë brenda intervalit të tolerancës rreth objektivit, do të lehtësojë reduktimin e inflacionit në linjë me objektivin e bankës qendrore. Ky proçes do të mbështetet gjithashtu edhe nga vazhdimësia e hendekut negativ të prodhimit dhe e ecurisë së ngadaltë në tregun e punës, si dhe ankorimi i pritjeve të agjentëve ekonomikë për inflacionin.
- inflacioni vjetor.png (72 KiB) Viewed 17240 times
Metodologji dhe proçedura të përdorura
Në fillimtë viteve 90’ shumë ekonomis të mendonin se vendet në zhvillimdhe në tranzicion, duhet të adoptojnë regjime të fiksuara të kursit të këmbimit si një mjet i besueshëm stabilizimi. Frika për regjimin e luhatshëm, sipas Calvo (1999) dhe Calvo dhe Reinhart (2002), jep një argument të fortë në favor të këtyre regjimeve. Gjithsesi, shumë nga historitë e suksesshme të viteve 90’shkuan drejt krizave të monedhës më vonë gjatë dekadës ose në fillim të viteve 2000’, duke iu shtuar problemeve të inflacionit dhe duke treguar se një stabilizim i tillë mund të jetë vetëm afatshkurtër. Si rrjedhim, në një numër gjithmonë e më të madh rastesh, ekonomitë janë munduar t’i drejtohen çështjes të stabilizimit duke adoptuar shënjestrimin e inflacionit si zgjidhjen e mbetur (më parë ka qenë modeli i shënjestrimit monetar që u zëvendësua më pas nga shënjestrimi i kursit të këmbimit).Madje, ata e kanë barazuar një regjim të tillë me regjimin e kursit të luhatshëm të këmbimit.
Ky regjim i ri ngre pyetje të rëndësishme të politikës në lidhje me kërkimet mbi kursin e këmbimit. Shënjestrimi i inflacionit, si objektiv final nuk ndryshon shumë nga regjimet e tjera të politikës monetare që kërkojnë stabilizimin e ekonomisë, duke u përqendruar në stabilitetin e çmimeve, pasi të gjitha regjimet e kanë stabilitetin e çmimeve qëllimin final të politikës së tyre. Ndryshimi thelbësor qëndron në zgjedhjen e objektivit të ndërmjetëm, pasi ndryshon nga kursi i këmbimit të lekut tek paraja dhe më vonë tek pritjet e inflacionit, respektivisht në kursin e këmbimit, objektivin monetarëdhe shënjestrimin e inflacionit.
Ndërkohë që inflacioni i pritur vihet në qendër të politikës monetare, banka qendrore heq dorë nga kontrolli mbi paranë, duke qenë se zgjedh normën e interesit si instrumentin operacional të politikës monetare, ndërkohë që shënjestrimi i inflacionit kërkon luhatjen e lirë të kursit të këmbimit (Mishkin dhe Savastano 2001).
Lidhja midis objektivit final dhe lëvizjeve të kursit të këmbimit mund të jetë zvogëluar, por gjithësesi autoritetet nuk mund të neglizhojnë plotësisht zhvillimet e kursit të këmbimit.Duke marrë parasysh që zgjedhja e objektivit final nuk ndikohet nga luhatjet e kursit nominal të këmbimit, pyetja që lindështë: Sa është niveli i pranueshëm i një mbiçmimi/nënçmimi ose i një luhatjeje në ekonomi?
Nga këndvështrimi i një banke qendrore, efekti i përcjelljes së kursit të këmbimit mund të shfaqet në tre kanale kryesore:
1. efektet e ndryshimeve në kursin nominal të këmbimit mbi ndryshimet në kursin real të këmbimit dhe presionet inflacioniste që mund të zhvillohen;
2. efektet e ndryshimeve në kursin real të këmbimit mbi pozicionin e jashtëm të një vendi;
3. efektet anësore të ndryshimeve të kursit nominal të këmbimit në bilancet dhe në gjithë aktivitetin ekonomik.
Është e qartë se pavarësisht zvogëlimit të efektit të përcjelljes të kursit të këmbimit në inflacion, nënçmimi/mbiçmimi i pandërprerë do të ketë ndikim, nëse jo mbi pritjet e inflacionit, mbi tregues të tjerë të rëndësishëm të ekonomisë si: konkurrenca, stabiliteti financiar afatgjatë me efekte të caktuara në arritjen e qëllimit të politikës monetare, në periudhë afatgjatë.
Mishkin (1996) tregon se,edhe nëse zhvillimet e kursit nominal të këmbimit nuk ushtrojnë presion mbi pritjet e inflacionit, ai mund të dobësojë konkurrencën në përgjithësi, duke sjellë efekte në prodhim dhe në flukset e sektorit të jashtëm. Për më tepër në rastin e ekonomive të vogla të hapura, siç është dhe Shqipëria, goditjet e kursit të këmbimit, luhatjet ose nënçmimet e menjëhershme mund të rrisin rrezikun e një krize financiare dhe mund të cënojnë qëndrueshmërinë financiare.
Kërkues të ndryshëm kanë studiuar ndikimin e kursit real të këmbimit mbi inflacionin. Achsani et al (2010) studiojnë ndjeshmërinë e inflacionit ndaj ndryshimeve të RER në disa vende aziatike dhe krahasojnë rezultatet me vendet e Evropës dhe të Amerikës së Veriut. Nëpërmjet testit Granger, ata arrijnë në konkluzionin se në shumicën e vendeve ekziston një korrelacion i fortë midis lëvizjeve të inflacionit dhe lëvizjeve të RER. Duke përdorur të dhëna për periudhën 1986-2008 dhe nëpërmjet teknikave të kointegrimit, Imimole dhe Enoma (2011) sugjerojnë se nënvlerësimi i kursit të këmbimit mund të çojë në inflacion në Nigeri. Rezultate të ngjashme për ndikimin e kursit real të këmbimit mbi inflacionin janë arritur edhe në studime të tjera të Omotor(2008), Honohan dhe Lane (2004), etj. Kamin dhe Klau (2003) në një studim për shumicën e vendeve të Azisë dhe të Amerikës së Jugut gjejnë se ekziston lidhje midis kursit real të këmbimit dhe inflacionit në shumicën e vendeve. Për më tepër ata gjejnë se efekti i ndryshimeve të kursit të këmbimit mbi nivelin e inflacionit në Amerikën e Jugut është dukshëm më i rëndësishëm se ndikimi në vendet aziatike dhe të vendeve të industrializuara. Në një studim për Turqinë, Berument dhe Pasaogullari (2003) tregojnë se nënvlerësimet e kursit real të këmbimit shkaktojnë rritje të inflacionit.
Në një studim të hershëm për Shqipërinë, Mançellari,Mytkolli dhe Kola(1999) sugjerojnë se inflacioni mund të konsiderohet si i shkaktuar nga oferta dhe se lëvizjet në kursin e këmbimit i paraprijnë inflacionit. Nga ana tjetër, norma e lartë e penetrimit të importeve në Shqipëri sugjeron gjithashtu që inflacioni i importuar shkakton ndryshim të rëndësishëm në nivelin e çmimeve në vend. Çeliku (2003) arrin në konkluzionin se rreth 64 për qind e ndryshimeve të çmimeve në mallrat e sektorit të tregtueshëm shpjegohet nga ndryshimet në çmimet e importeve, brenda të njëjtit muaj.
Edwards (2007) studion efektin e përcjelljes së ndryshimit të kursit të këmbimit në ndryshimet e çmimeve vendase; ndikimin e shënjestrimit të inflacionit në luhatjen e kursit të këmbimit si dhe dhe rolin e kursit të këmbimit në rregullat e politikës së një banke qendrore që shënjestron inflacionin. Kërkimet empirike në dy çështjet e para tregojnë se hyrja e regjimit të shënjestrimit të inflacionit, e zvogëlon efektin e përcjelljes së ndryshimit të kursit të këmbimit. Në të njëjtën kohë, shumë autorë mendojnë se pavarësisht adoptimit të shënjestrimit të inflacionit, politika monetare në shumë banka qendrore i përgjigjet edhe ndryshimeve të kursit të këmbimit. Ne synojmë të ndjekim Edwards (2007) dhe metodën e tij për të diskutuar për rastin e Shqipërisë.
Përvoja shqipëtare
Shqipëria ndërmori një regjim të kursit të këmbimit të luhatshëm, si zgjidhjen më të mirë dhe mekanizmin automatik për të përmirësuar defiçitin tregtar të lartë dhe në rritje dhe deficitin e llogarisë korente në nivelet e hershme të tranzicionit; dhe për t’upërshtatur me flukset e kapitalit.Kjo zgjidhje kushtëzohej edhe nga mungesa e rezervave ndërkombëtare.
Politika e ndërhyrjes ishteprojektuar e tillë, që të mbronte tregun e këmbimit valutor nga goditjet spekulative dhe/ose nga luhatje të papritura afatshkurtra të kursit të këmbimit, për shkak të zhvillimeve të veçanta sezonale lidhur me flukset e remitancave; të arrinte nivelin e përshtatshëm me rezerva ndërkombëtare; dhe të ndërhynte, në rast se kursi i këmbimit nuk mbështetej nga treguesit bazikë ekonomikë.
Këto rregulla, shprehën qartë se Banka e Shqipërisë nuk do të ndërhyjë në tregun e këmbimit valutor për të mbrojtur ndonjë kurs këmbimi në ekuilibër ose për të ndryshuar rrjedhën e tij. Gjithsesi, pavarësisht politikës së qartë të kursit të këmbimit, skema operacionale u mbështet më tepër në gjykime sesa në rregulla.Koha, madhësia dhe drejtimi i ndërhyrjes pasqyronin qëndrimin e Bankës së Shqipërisë për zhvillimet e kursit të këmbimit.Duhet përmendur se asnjë nga këto ndërhyrje në treg nuk u përdorën për arsye themelore.
Shpesh gjatë kësaj periudhe zhvlerësimet ndikojnë në inflacion dhe pritjet e inflacionit ndikojnë në zhvlerësim të mëtejshëm.Tanku (2006) mendon se ka një efekt zëvendësimi të fortë dhe kërkesa për para ndikohet shumë nga ndryshimi i kursit të këmbimit.Argumentipër një sjellje të tillë vjen nga frika se një nënçmim drastik mund të ndikojë në inflacionin e pritur dhe anasjelltas. Kjo frikë vjen sepse Shqipëria është një vend i hapur, me ekonomi të vogël, që importon një pjesë të mirë të konsumit të saj nga bota, gjë që e bën ekonominë shqiptare shumë të ndjeshme ndaj luhatjeve në tregun ndërkombëtar të mallrave dhe të kursit të këmbimit. Për më tepër, tregjet financiare shqiptare janë nën zhvillim dhe të cekta, me mundësi shumë të kufizuara investimi.Këto kushte i bëjnë monedhat e huaja një investim të mirë për t’u mbrojtur nga luhatjet vendasetë çmimeve dhe të prodhimit, që është një fenomen tipik i vendevenë zhvillim, siç shpjegojnë Bahmani dhe Tanku (2007).
Në fakt, zhvillimet e kursit të këmbimit pasqyronin karakteristikat politike,sociale dhe pritjet e shoqërisë shqiptare.Në një rol të tillë lëvizjet e tij kanë qenë një parashikues i mirë i zhvillimeve të inflacionit të pritur.Ky përfundim është arritur nga autorë të ndryshëm që kanë studiuar mekanizmat e transmetimit të Shqipërisë. Për këtë arsye, Raportet Vjetore të Bankës së Shqipërisë dhe Deklaratat e Politikës Monetare raportojnë ndërhyrje të vogla afatshkurtra në tregun e këmbimit valutor, të cilat janë përdorur për të kthyer besimin në ekonomi dhe për të stabilizuar pritjet në këtë mjedis. Kjo skemë, rezultoi e suksesshme për stabilizimin e inflacionit dhe mbështeti rritjen e qëndrueshme gjatë dekadës së parë të tranzicionit.Për të njëjtat arsye, regjimi i kursit të luhatshëm të këmbimit shërben më së miri edhe sot.
Gjithsesi, pas zhvlerësimeve të mprehta të vitit 1998 dhe paraqitjes së politikës së re monetare në vitin 2000, që u mbështet në instrumentet indirekte për të arritur një objektiv inflacioni të shpallur paraprakisht, lidhja midis inflacionit dhe kursit të këmbimit po vjen duke u venitur. Që në fillim të vitit 2000, kursi i këmbimit është mbiçmuar vazhdimisht kundrejt një inflacioni pozitiv relativisht të ulët.Dobësimi i kanalit të kursit të këmbimit studiohet nga Petters (2005) dhe Istrefi dhe Semi (2007).
Për Bankën e Shqipërisë është e rëndësishme të kuptohet nëse këto zhvillime po pasqyrojnë pritje të veçanta për skenarët e pritur, dhe/ose një model sjelljeje të rastit, dhe si kanë ndikuar zhvillimet e fundit në efektin e përcjelljes së ndryshimit të kursit të këmbimit tek inflacioni.E rëndësishme këtu, është të kuptohet implikimi që mund të shkaktojnë zhvillimet e kursit të këmbimit në ecurinë e çmimeve të ekonomisë tonë.
Rregulli i Taylorit dhe kursi i këmbimit të lekut
Për të llogaritur funksionin e reagimit të normës së interesit në një ekonomi të hapur, shumë autorë kanë përdorur rregullin e Taylorit, i cili përfshin efektet e lëvizjeve të kurseve të këmbimit në lidhje me inflacionin dhe hendekun e prodhimit.Në analizën tonë, ne kemi përdorur një formë specifikimi paksa të ndryshuar të Taylorit. Ndryshimi qëndron në përdorimin e kursit efektiv nominal të këmbimit në vend të atij real, me argumentin se politika e këmbimit valutor e Bankës së Shqipërisë synon të zbutë sulmet spekulative dhe luhatjet e papritura mbi kursin nominal të këmbimit valutor. Kështu, ne llogarisim këtë ekuacion:
πt= a + bπt-1+cΔlog neert +d Δlog neert-1 + ut
ku:
π - përfaqëson normën vjetore të inflacionit të IÇK;
neer - është kursi efektiv nominal i këmbimit të lekut (një rritje tregon për zhvlerësim të vlerës së lekut);
Δlog - është operatori i ndryshimit të parë të variablave në algoritmet e thjeshta;
a - është një konstante,
b, c, dhe d- janë koeficientët e pjerrësisë që duhen llogaritur;
u - është termi i gabimit.
- vleresimi i kursit te kembimit.png (31.98 KiB) Viewed 17240 times
Nga modeli ekonometrik vërejmë se koefiçentët dalin të rëndësishëm dhe po ashtu edhe modeli në tërësi. Me siguri 95% mund të themi se ndikimi i dy faktorëve të marrë në analizë, dmth, ndikimi i kursit të këmbimit ALL/EUR i vitit aktual dhe një viti më parë si dhe inflacioni i një viti më parë shpjegojnë rreth 74% të variacionit të inflacionit të vitit aktual.Mund të themi se kursi i këmbimit ALL/EUR ndikon në inflacion, gjë që edhe pritej po të bazohemi tek rishikimi i literaturës.
- vleresimi.png (31.08 KiB) Viewed 17240 times
Duke u bazuar tek tabela 2, nga modeli ekonometrik vërejmë se koefiçentët dalin të rëndësishëm dhe po ashtu edhe modeli në tërë si deri diku është i rëndësishëm. Me siguri 95% mund të themi se ndikimi i dy faktorëve të marrë në analizë, dmth, ndikimi i kursit të këmbimit ALL/USD i vitit aktual dhe një viti më pare si dhe inflacioni i një viti më pare shpjegojnë rreth 56 % të variacionit të inflacionit të vitit aktual. Mund të themi se kursi i këmbimit ALL/USD ndikon në inflacion, por në një masë më të vogël në krahasim me kursin ALL/EUR. Ne mendojmë se një gjë e tillë vjen edhe nga fakti që pjesën më të madhe të transaksioneve vendi ynë I kryen me vendet e BashkimitEuropian, të cilët kanë monedhë zyrtare të tyre euron. Po të shohim tabelën 3 shohimqë modeli dhe koefiçenti i pjesshëm I regresit për kursin ALL/USD dalin të parëndësishëm, kjo tregon se ndikimin më të madh në inflacion e ka kursi i këmbimit ALL/EUR.
- Ndikimi ne inflacion.png (35.6 KiB) Viewed 17240 times
Konkluzione
• Shqipëria ndjek regjimin fleksibël të kursit të këmbimit, kjo sepse duke qenë se ekonomia shqipëtare është një ekonomi në zhvillim,e ka të pamundur të ndjekë një regjim fiks të kursit të këmbimit.
• Gjatë periudhës 2002-2011 kursi nominal i këmbimit ka patur volatilitet të lartë. Ndërsa pas vitit 2011 kursi këmbimit ka qënë më i qëndrueshëm,me luhatje rreth vlerës 139-140 Lek/Euro.
• Mund të themi se politika e kursit të këmbimit në vend ka rezultuar efektive në përgjithësi ,edhe pse ka patur luhatje; ndikimi i tyre ka qenë pozitiv në pjesën më të madhe të periudhës së marë në shqyrtim.
• Në regjimin fleksibël të kurseve të këmbimit, çdo luhatje në kursin e këmbimit mund të ndikojë shumë në nivelin e çmimeve nëpërmjet kërkesës agregate AD dhe ofertës agregate AS.
• Ndikimi i kursit të këmbimit ALL/EUR i vitit aktual dhe një viti më parë si dhe inflacioni i një viti më parë shpjegojnë rreth 74% të variacionit të inflacionit të vitit aktual.Mund të themi se kursi i këmbimit ALL/EUR ndikon në inflacion, gjë që edhe pritej po të bazohemi tek rishikimi i literaturës.
• Si rezultat i analizës të bërë me anën e programit Eviews vërejmë se kursi i këmbimit ALL/USD i vitit aktual dhe ai i një viti më parë, si dhe inflacioni i një viti më parë shpjegojnë rreth 56 % të variacionit të inflacionit të vitit aktual. Mund të themi se kursi i këmbimit ALL/USD ndikon në inflacion, por në një masë më të vogël në krahasim me kursin ALL/EUR.
Qershor, 2016
/
/
/
/
